OP REIS DOOR DE IJSSELVALLEI

GERT VAN DEN ESSCHERT

Net als de lezing over het Vossenbroek op 1 september jl. trok ook deze lezing een volle zaal. Eigenaar Steven Post van Café Restaurant Dorpszicht moest er zelfs
extra stoelen bijzetten om alle belangstellenden een plaatsje te geven.
In de jaren rond 1730 trokken de tekenaars Cornelis Pronk, Andries Schoemaker
en Abraham de Haen er elke zomer op uit om schetsen en tekeningen ‘na ’t leeven’ te maken. Het was de tijd waarin een bloeiende belangstelling leefde voor geschiedenis, en zo ook voor boeken en prenten van ‘Nederlandsche Outheden’.
Ieder jaar bezocht het tekengezelschap andere plaatsen om tekeningen te vergaren, in gewesten die voor toenmalige begrippen ver weg lagen van hun woonplaats Amsterdam. Als trouwe metgezel reisde altijd de in Epe geboren Geesje Arens mee, de ‘dienstmaagd’ van de bejaarde Andries Schoemaker. De novemberlezing ‘Een wereld van verschil’ in Oene is aan haar opgedragen.
Eind juni 1732 vertrok het viertal met hun rijtuig voor een tekenreis naar Gelderland, Overijssel, Friesland en Drenthe. Het schetsboekje dat Abraham de Haen bij deze reis voltekende, is bewaard gebleven en bevindt zich in het Rijksprentenkabinet. Bij elke schets noteerde De Haen waar en op welke dag die werd gemaakt. Zo weten we dat de tekenaars op 28 en 29 juni een bezoek brachten aan de IJsselvallei, waar schetsen werden gemaakt in Nijbroek, Olst, Welsum, Oene, Veessen en Vorchten.

Op alle locaties die tijdens die reis in 1732 zijn getekend, heeft Peter Paul Hattinga Verschure opnieuw een tekening gemaakt. Van het huis ‘Fransenberg in Nijbroek‘ is weinig terug te vinden, en het is ook op geen enkele contemporaine kaart aangegeven. De juiste tekenplek van Abraham de Haen bleek pas bij later
onderzoek. De ‘kerk te Oene’ is daarentegen nog nagenoeg onveranderd, zodat de juiste tekenplek direct was vast te stellen. Dat was bij het ‘Klooster te Oene’ weer minder eenvoudig, omdat daar geen enkel fysiek spoor meer van is terug te vinden. Daar moest geheel op oudere kadastrale kaarten worden teruggegrepen. Ook van de Havezate Averbergen in Olst is niets meer over behalve de naam van het huidige zorgcentrum en een paar oude foto’s. Op de plaats bij Vorchten waar eens de Havezate Zwanenburg stond, rest nu nog altijd de gracht. Aan de hand van de twee bestaan de tekeningen van Cornelis Pronk én diverse kaartgegevens kon daar nauwkeurig de juiste plek vastgesteld worden.

Het resultaat van het project van Peter Paul Hattinga Verschure, tevens beeldend kunstenaar, is uitgegeven als historisch-topografische atlas met de titel Een wereld van verschil.
Het boek werd die avond goed verkocht.
We kunnen terugkijken op een zeer geslaagde avond.